Son Dakika:
Azerbaycan'ın Karabağ'daki zaferinin ardından Türk Silahlı Kuvvetleri de bölgenin güvenliğinin sağlanması adına görev yapıyor. TEZKERE, TBMM'DEN GEÇTİ Türk askerinin Azerbaycan'daki görev süresinin 1 yıl daha uzatılmasına ilişkin TBMM'ye gönderilen Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, kabul edildi. TEZKEREDE TÜRKİYE'NİN BÖLGEDEKİ BARIŞ VE İSTİKRARDA ÖNEMLİ GİRİŞİMLERDE BULUNDUĞU İFADE EDİLDİ Tezkerede Azerbaycan'ın işgal altındaki topraklarını kurtarma mücadelesinde elde ettiği başarılı ve sahada oluşan yeni durum sonucunda, Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya tarafından 9 Kasım 2020'de imzalanan "Üçlü Bildiri"de, bölgedeki istikrarın korunması amacıyla öngörülen faaliyetlerin devam ettiği belirtildi. Tezkerede, uluslararası hukuk ve meşru egemenlik hakları temelinde, toprak bütünlüğü dahil tüm haklarını savunabilmesi için sürecin başından itibaren Azerbaycan'a güçlü destek veren Türkiye'nin, bölgede barış ve istikrarın korunup güçlendirilmesi ve bunu kolaylaştıracak biçimde iktisadi altyapının inşa ve ihyası için önemli girişimlerde bulunduğu ifade edildi. TARAFLAR ARASI GÜVEN İNŞASINA KATKI SAĞLADIĞI VURGULANDI Türkiye'nin Rusya ile birlikte oluşturduğu, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) personelinin görev yaptığı Ortak Merkez'in, faaliyetlerine başarıyla devam ettiğine dikkat çekilen tezkerede, Türkiye'nin, Ortak Merkez vasıtasıyla da bölgenin güvenliğine ve taraflar arasında güven inşasına katkı sağladığı vurgulandı. TSK personelinin Ortak Merkez'deki görevlerine devam etmesinin, Türkiye'nin bölgedeki etkin ve yapıcı rolünün ve ulusal çıkarlarının bir gereği olduğuna dikkat çekilen tezkerede, şunlar kaydedildi: "Bu mülahazalarla 16 Ağustos 2010'da imzalanan 'Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması' hükümlerinden kaynaklanan taahhütlerimizi yerine getirmek, ateşkesin gözlenmesi, ihlallerin önlenmesi, bölgede barış ve istikrarın sağlanması amacıyla Türkiye'nin yüksek menfaatlerini etkili şekilde korumak ve kollamak amaçlanmaktadır. Hudut, şümul, miktar ve zamanı Cumhurbaşkanınca takdir ve tayin olunacak şekilde Türk Silahlı Kuvvetlerinin, Ortak Merkez'in görevlerinin ifası yönünde hareket etmek üzere yabancı ülkelere gönderilmesi, bu kuvvetlerin Cumhurbaşkanının belirleyeceği esaslara göre kullanılması ile risk ve tehditlerin giderilmesi için her türlü tedbirin alınması ön görülür. Bunlara imkan sağlayacak düzenlemelerin Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek esaslara göre yapılması için, 17 Kasım 2020 tarihli ve 1272 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararı ile verilen iznin süresinin 17 Kasım 2021'den itibaren bir yıl uzatılması hususunda gereğini Anayasa'nın 92. maddesi uyarınca bilgilerinize sunarım."
Kararda, Azerbaycan'ın işgal altındaki topraklarını kurtarma mücadelesinde elde ettiği başarı ve sahada oluşan yeni durum sonucu, Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya tarafından 9 Kasım 2020'de imzalanan "Üçlü Bildiri"de, bölgedeki istikrarın korunması amacıyla öngörülen faaliyetlerin devam ettiği belirtildi. Türkiye'nin uluslararası hukuk ve meşru egemenlik hakları temelinde, toprak bütünlüğü dahil tüm haklarını savunabilmesi için sürecin başından itibaren Azerbaycan'a güçlü destek verdiği vurgulanan kararda, bölgede barış ve istikrarın korunup güçlendirilmesi, bunu kolaylaştıracak biçimde iktisadi altyapının inşa ve ihyası için Türkiye'nin önemli girişimlerde bulunduğu ifade edildi. Türkiye'nin Rusya ile oluşturduğu, Türk Silahlı Kuvvetleri personelinin görev yaptığı Ortak Merkez'in faaliyetlerine başarıyla devam ettiği belirtilen kararda, Türkiye'nin, Ortak Merkez vasıtasıyla da bölgenin güvenliğine ve taraflar arasında güven inşasına katkı sağladığı bildirildi. TSK personelinin Ortak Merkez'deki görevlerine devam etmesinin, Türkiye'nin bölgedeki etkin ve yapıcı rolünün ve ulusal çıkarlarının gereği olduğuna işaret edilen kararda, şunlar kaydedildi: "Bu mülahazalarla 16 Ağustos 2010'da imzalanan Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması hükümlerinden kaynaklanan taahhütlerimizi yerine getirmek, ateşkesin gözlenmesi, ihlallerin önlenmesi, bölgede barış ve istikrarın sağlanması amacıyla, Türkiye'nin yüksek menfaatlerini etkili şekilde korumak ve kollamak üzere, hudut, şümul, miktar ve zamanı Cumhurbaşkanınca takdir ve tayin olunacak şekilde, Türk Silahlı Kuvvetlerinin, Ortak Merkez'in görevlerinin ifası yönünde hareket etmek üzere yabancı ülkelere gönderilmesi, bu kuvvetlerin Cumhurbaşkanının belirleyeceği esaslara göre kullanılması ile risk ve tehditlerin giderilmesi için her türlü tedbirin alınması ve bunlara imkan sağlayacak düzenlemelerin Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek esaslara göre yapılması için, Anayasanın 92. maddesi uyarınca 17 Kasım 2020 tarihli ve 1272 sayılı TBMM kararıyla verilen iznin süresinin 17 Kasım 2021'den itibaren bir yıl uzatılması, Genel Kurulun 10 Kasım 2021 tarihli 17. birleşiminde kabul edilmiştir."
Eyvazlı, Ermenistan ile Azerbaycan sınırında yaşanan çatışmalarla ilgili basın toplantısı düzenlendi. Ermenistan ordusunun bir süredir sınırın Laçın ve Kelbecer istikametinde provokatif eylemlerde bulunduğunu belirten Eyvazlı, provokasyonların bugün daha da yoğunlaştığını ve geniş kapsamlı hale geldiğini belirtti. Eyvazlı, Ermenistan ordusunun sınırda bazı tepecikleri ele geçirerek daha elverişli mevziler elde etmek amacıyla yerel saatle 11.00'de ani operasyon başlattığını, Başargeçer ve Karakilise illerindeki mevzilerine takviye güç ve teçhizat yığınağı yapan Ermeni güçlerinin Azerbaycan mevzilerine top ve havan topları da kullanarak saldırdığını söyledi. Ermeni güçlerinin saldırıları sonucu Azerbaycan ordusundan 2 askerin yaralandığı bildiren Eyvazlı, "Yaralıların hayati tehlikesi bulunmuyor. Düşmanın saldırılarını önlemek amacıyla Azerbaycan ordusu da Kelbecer ve Laçın istikametinde ivedilikle bir operasyon başlattı. Önce Ermeni güçlerinin hareketi kısıtlandı, askeri kuvvet ve araçlarına hasar verildi. Ermenistan'a ait tanksavar ve havan topu imha edildi. Ermeni askerleri silahsızlandırılarak gözaltına alındı, çok sayıda silah ve mühimmat ele geçirildi." dedi. Eyvazlı, karşı tarafın provokasyonlarını önlemek için Azerbaycan ordusunun misillemede bulunduğunu bildirerek "Büyük çaplı provokasyonlar yaparak kısa vadeli avantaj elde etmek isteyen Ermeni askeri birliklerinin saldırısı tamamen başarısız oldu. Erivan yönetiminin yeni provokasyon çabası başarısızlıkla sonuçlandı. Sınırdaki gerginlik sürüyor. Durum Azerbaycan ordusunun kontrolü altındadır." diye konuştu. Öte yandan Ermenistan Savunma Bakanlığından yapılan açıklamada, çatışmalarda dört Ermeni askerinin yaralandığı iddia edildi.
Karabağ'da yenilgiye uğradıktan sonra işgal ettikleri topraklardan çekilmek zorunda kalan Ermenistan'ın Başbakanı Nikol Paşinyan bir yandan Türk dünyasıyla barışa hazır olduklarını ifade ederken diğer yandan çelişkili açıklamalar yapıyor. Video konferans yöntemiyle düzenlenen basın toplantısında konuşan Paşinyan,"Kendilerini 'tek millet, iki devlet' ilan eden Azerbaycan ve Türkiye'ye sormak istiyorum: Ermenistan'ı yok etmek istiyor musunuz, istemiyor musunuz? Ermeni soykırımını devam ettirmek ve yapmak istiyor musunuz, istemiyor musunuz? Eğer evetse, bize direnmekten başka bir seçenek kalmıyor. Eğer hayırsa, o zaman haklısınız, bu bölgede barışı tesis etmek için tarihi bir fırsat var" dedi. Karabağ savaşı sonrası yapılan ateşkes görüşmelerinde yer alan Azerbaycan'ı Nahçıvan ve Türkiye'ye bağlayacak bir koridorun açılmasını müzakere dahi etmeyeceklerini belirten Paşinyan, "Koridor yerine Güney Kafkasya'da ulaşım yollarının açılmasını müzakere etmek istiyoruz" dedi. Paşinyan, önceki gün Türkiye ile ön koşulsuz diyaloğa hazır olduklarını da söylemişti. SOÇİ'DE 3'LÜ ZİRVE Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Paşinyan'ın 26 Kasım'da Soçi'de bir araya geleceği açıklandı. Açıklamada, "Karabağ anlaşmalarının istişare edilmesi ve barışın tesisi için atılacak adımlar görüşülecek" denildi. Aliyev ve Paşinyan'ın 15 Aralık'ta da Brüksel'de bir araya gelecekleri açıklanmıştı.
Ermenistan ile Azerbaycan arasında geçtiğimiz yıl yaşanan ve 44 gün süren savaşın ardından Azerbaycan işgal altındaki topraklarını geri alırken, yıllar sonra gelen zafer Türkiye ile Azerbaycan arasında ticaret yolunun da kapısını araladı. Azerbaycan, Ermenistan ile imzaladığı anlaşma kapsamında Türkiye sınırında yer alan ve ülkenin geri kalanıyla bağlantısı bulunmayan tek toprağı olan Nahçıvan ile de bir kara koridoru kurulması sözünü aldı. Bölgenin hem çehresini hem de kaderini değiştirecek kara ve demir yolu anlaşmalarına yönelik son açıklama Ermenistan Başbakanı Paşinyan'dan geldi. Paşinyan, anlaşmanın Ermenistan ve Türkiye ilişkilerini normalleştirmek adına büyük bir adım atılacağını ifade etti. Paşinyan, "Bu, Azerbaycan toprakları üzerinden Rusya ile kara yolu ve demir yolu bağlantısı, İran ile demir yolu bağlantısı sağlayacağımız anlamına geliyor. Azerbaycan da Nahçıvan ile bizim topraklarımız üzerinden demir yolu ve kara yolu bağlantısı sağlayacak." diye konuştu. Türkiye ile Azerbaycan arasında ticari köprü olacak Nahçivan koridoru iş dünyasını da heyecanlandırmış durumda. MÜSİAD Konya Şube Başkanı Mehmet Hilmi Kağnıcı, Türkiye'nin Azerbaycan ile ticaretine ilişkin, "Nahçıvan koridoru açılması durumunda hem Azerbaycan'a hem Azerbaycan üzerinden diğer Kafkas ülkelerine, Türk Cumhuriyetlerine ulaşımımız kolaylaşacak. Bu da çok daha rahat ticaret yapabilmemizi sağlayacaktır." dedi. Azerbaycan'ın Türkiye için çok ciddi potansiyeli olduğuna vurgu yapan Kağnıcı, ''Azerbaycan ile şu anda ticaretimizin ya da ihracatımızın düşük rakamlarda kalmasının en büyük sebebi aramızda direk geçebileceğimiz bir kara yolu hattının olmaması. Eğer Nahçıvan koridoru açılması durumunda hem Azerbaycan'a hem Azerbaycan üzerinden diğer Kafkas ülkelerine, Türk Cumhuriyetlerine ulaşımımız kolaylaşacak. Bu koridor çok daha rahat ve avantajlı ticaret yapabilmemizi sağlayacaktır. Bu kapı açılırsa amacımız buradan Kafkaslara da inmektir. Orada çok daha büyük bir pazar var. Oradan alacaklarımız, oraya satacaklarımız var. Gıda ve tarım ürünlerinde o bölgede çok cazip ürünler var. Bu ilişkilerin artması hem aldığımız ürünlerin daha uygun şartlarda ulaşılabilir olmasını sağlayacak, hem de ürettiğimiz ürünleri daha iyi sunabileceğimiz pazarlar oluşacaktır." dedi. Dağlık Karabağ'ın işgalden kurtulması ile masaya gelen anlaşmada Nahçıvan koridorunun yer almasını değerlendiren uzmanlar ise bu hat ile Azerbaycan'ın uluslararası taşımacılık ve lojistik sistemindeki konumunun daha da güçleneceğinin altını çiziyor. Azerbaycan'ın diğer bölgeleri ile Nahçıvan arasındaki doğrudan ulaşım bağlantılarının yalnızca hava yoluyla mümkün olduğunu, ve söz konusu ulaşım koridorunun açılmasıyla, bu pahalı ulaşım aracına alternatif olan, daha ucuz ve daha fazla ihracat-ithalat hacimleri getirebilecek karayolu ve demiryolu hatlarının yapılmasının mümkün olacağını vurgulayan uzmanlar, böylelikle Nahçıvan'ın bölgesel ulaşım sisteminin ana damarı haline geleceğini vurguluyor. Kuzey-Güney ulaşım koridoruna ve planlanan Kars-Iğdır-Nahçıvan demiryoluna entegre edilmesiyle hattın uluslararası kargonun Avrupa'ya taşınmasında da önemli bir rol oynaması bekleniyor. Nahçıvan-Tiflis-Kars demiryolu, gelecekte Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun uzunluğuna göre nakliye maliyetlerini ve süresini de 1,7 kat azaltacak. Nahçıvan üzerinden Türkiye'ye arabayla 343 km'lik kısa mesafe nedeniyle, iki ülke arasındaki ikili turist hareketine bağlı olarak ülkeye giriş yapan turist sayısının da artacağı öngörülüyor. Bu koridorun bir diğer avantajı da Türkiye ve Azerbaycan'ın karadan bağlaması olarak öne çıkıyor. Uzmanlar, Azerbaycan'dan Türkiye'ye yük taşımacılığının kolaylaşacağını ve hali hazırda geliştirilmekte olan Kars-Iğdır-Nahçıvan demiryolu hattına katılarak uluslararası kargoların Avrupa'ya taşınmasının mümkün olacağını ifade ediyor. Bu adım ile Azerbaycan'dan ihraç edilen ürünlerin nakliye maliyetlerinin düşeceği ve Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Kars şehirlerini kapsayan Türkiye'nin Doğu Anadolu bölgesi de dahil olmak üzere tüm Türkiye ile ticari ilişkilerin daha da genişleyeceğine işaret ediliyor. Öte yandan oluşturulacak koridor Rusya'nın Türkiye'ye erişimini de kolaylaştıracak. Rusya ile Türkiye arasındaki yıllık ticaret cirosu 25 milyar doların üzerine çıkarken, bu denli büyük bir ticaret hacmi göz önünde bulundurulduğunda daha uygun bir yolunun bulunması Rusya'nın da işine gelecek. Azerbaycan'ın Ermenistan ile yaptığı anlaşma Türkiye için de ucuz gazın yolunu açacak. Azerbaycan'ın Nahçıvan'a kuracağı karayolu koridoru Türkiye'ye uzanacak yeni bir enerji hattını da gündeme getirdi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ve Azerbaycan Enerji Bakanı Perviz Şahbazov arasında “Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nde Doğal Gaz Tedarikine İlişkin Mutabakat Zaptı” imzalandı. Hattın kurulması halinde Türkiye'nin Azerbaycan'dan ucuza gaz almasının da önü açılacak. Azerbaycan ve Nahçıvan arasındaki koridor Tahran'ı ise endişelendiriyor. Türk ülkeleri arasındaki ticarette kavşak olan İran koridorun açılması ile bu özelliğini yitirebilir. İran günümüzde Türkiye'den Orta Asya'ya giden karayolu ticaretinde kilit öneme sahip. İran Yol ve Ulaştırma Bakanlığı'nın 2020 verilerine göre, bu yıl koronavirüsün ticaret üzerindeki etkisine rağmen her ay 12 bin civarında Türk kamyonu İran-Türkiye sınırını geçiyor ve bunların önemli bir kısmı Türki cumhuriyetleri ile Afganistan'a gidiyor. Bu ticaret İran için çok kârlı. Türkiye'den girip Türkmenistan sınırından çıkan bir kamyon, 1.800 kilometrelik bu yol için İran'a yaklaşık 700-800 dolar geçiş ücreti ödüyor. Ermenistan'da açılacak koridor bu trafiği önemli ölçüde azaltabilir.
Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın iki ülke arasında bağlantı sağlaması öngörülen demir yolu hatları konusunda mutabakata vardığını bildirdi. Michel, Aliyev ve Paşinyan ile Brüksel'de yaptığı üçlü görüşmeden sonra gazetecilere değerlendirmede bulundu. Azerbaycan ile Ermenistan arasında sorunların çözülmesi için diyalog kurulmasının önemli olduğunu vurgulayan Michel, "İki ülke arasında bağlantı hatlarının öncelik olduğunu biliyorum. Bu, bir güven seviyesi olması, farklı pozisyonların belirlenmesi bakımından önemli. Örneğin bu gece demir yolu hatları konusunda mutabakata varıldı. Bağlantı hatlarını yeniden açmak için neyin gerekli olduğu hakkında bir ortak anlayış önemli." dedi. Görüşmeden sonra AB Konseyi'nden Charles Michel adına yapılan yazılı açıklamada da "Sınır ve gümrük kontrolleri için uygun düzenlemeler yapılarak demir yolu hatlarının restorasyonunun gerçekleştirilmesi yoluyla ilerlemek adına mütekabiliyet ilkesi temelinde mutabakata varıldı." ifadesi yer aldı. AB'nin bağlantı hatlarını ekonomik yatırım planı kapsamında desteklemeye hazır olduğu bildirildi. Michel, otoyol bağlantısı dahil olmak üzere bazı konularda ise görüşülmesi gereken başlıkları Aliyev ve Paşinyan'ın belirlediğini, ilerleyen dönemde bunların müzakere edilmesini ümit ettiğini dile getirdi. ZENGEZUR MADDESİNİ ERMENİSTAN UYGULAMIYOR Azerbaycan ile Ermenistan'ın daha önce imzaladığı ortak bildiride Azerbaycan'ın batı illeri ile Nahçıvan'ı kara ve demir yoluyla birleştirecek Zengezur koridoruyla ilgili hususların yer aldığı madde Ermenistan'ın uzlaşmaz tutumu nedeniyle hayata geçmemişti. Aliyev, Brüksel'de Paşinyan ile görüşmesi öncesinde yaptığı açıklamada, Zengezur koridorunun Laçın koridoru ile aynı yasal rejime tabi olması gerektiğinin altını çizerek, Laçin koridorunda gümrük bulunmadığını, bu nedenle Zengezur koridorunda da gümrük bulunmaması gerektiğini söylemişti. Aliyev, "Ermenistan, gümrük kurulmasında, mallar ve kişilerin kontrol edilmesinde ısrarcı davranırsa biz de Laçın koridorunda aynısı için ısrarcı oluruz. Bunun kararını Ermenistan verecek. Biz her iki seçeneğe de açığız. Ya ikisinde de gümrük olmayacak ya da ikisinde de olacak." demişti. MİCHEL, ALİYEV VE PAŞİNYAN'I BİR SÜRE YALNIZ BIRAKMIŞ Michel, gazetecilerin sorularını yanıtlarken sorunları çözmek için siyasi irade gösterilmesi ve özellikle liderler arasında doğrudan temas kurulmasının önemine değindi. Üçlü görüşmenin bir bölümünde Aliyev ve Paşinyan'ı bir süre yalnız bıraktığını dile getiren Michel, "Benim için iki lideri desteklemek ve cesaretlendirmek önemliydi. Aynı zamanda her ikisinin doğrudan birbirleriyle konuşması da çok önem taşıyordu." diye konuştu. "GERGİNLİĞİN DÜŞMESİ İÇİN SOMUT ADIM İHTİYACI" AB Konseyi'nden üçlü görüşmeyle ilgili yapılan açıklamada, Aliyev ve Paşinyan'ın 9 Kasım 2020 ve 11 Ocak 2021'de imzaladıkları üçlü ortak bildirilere uyacaklarını teyit ettikleri bildirildi. AB'nin bölgede mayın temizleme çalışmalarını ve Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki güven artırıcı önlemleri destekleyeceği belirtildi. Açıklamada, Cumhurbaşkanı Aliyev ve Başbakan Paşinyan'ın iki ülke arasındaki sınır belirleme müzakerelerinin başlatılması için gerekli ortamın sağlanması amacıyla sahada gerginliğin düşürülmesine yönelik daha fazla somut adım atılması ihtiyacı bulunduğu üzerinde mutabık kaldıkları kaydedildi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile, Azerbaycan'ı Ermenistan ve Nahçıvan üzerinden Türkiye'ye bağlayacak olan Zengezur koridorunun açılması konusunda anlaştıklarını açıkladı. Azerbaycan ve Nahçıvan'ın kara sınırı bulunmuyor. Azerbaycan'ın merkezi kısmıyla Nahçıvan arasına, Ermenistan'ı İran'a bağlayan Zengezur koridoru giriyor. Söz konusu koridorun açılması Ermenistan'ın 1992'de Azerbaycan, 1993'te Türkiye ile kesilen doğrudan ulaşımının da yeniden başlaması anlamına geliyor. Bu projenin sorunsuz biçimde gerçekleşmesi durumunda ilerleyen aşamada Türkiye ve Azerbaycan'ın Ermenistan ile ilişkilerinin normalleşmesi, Ermenistan'a yönelik yaptırımları kaldırmaları da bekleniyor. Kasım 2020'de Dağlık Karabağ'daki savaşı bitiren ateşkes anlaşmasına göre Dağlık Karabağ'ın merkezi Hankendi ile Ermenistan arasında Laçin Koridoru açıldığı gibi kara bağlantısı bulunmayan Azerbaycan ve Nahçıvan arasında da Ermenistan'ın Zengezur bölgesinden koridor açılması kararlaştırılmıştı. Fakat Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Eylül ayı ortasında yaptığı açıklamada, Ermenistan üzerinden Azerbaycan'a böyle bir koridor verilmesinin Ermenistan'ın egemenliğine aykırı olacağını belirterek bu koridorun oluşmasına izin vermeyeceklerini açıklamıştı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise, Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında ve Ermenistan sınırları içerisinde bulunan Batı Zengezur'un tarihi olarak Azeri toprağı olduğunu belirtti. Aliyev, Temmuz ayında yaptığı açıklamada, Azerbaycan ve Ermenistan'ın kalıcı bir barış için sınırlarını yeniden çizmek zorunda olduğunu, "Azerbaycan'dan koparılan" Batı Zengezur'un Azerbaycan'a iadesinin gerektiğini belirtti. Aliyev Batı Zengezur'u gerekirse savaşla almaya niyetli olduklarını ifade etmişti. Dağlık Karabağ'ın işgalden kurtulması ile masaya gelen anlaşmada Nahçıvan koridorunun yer almasını değerlendiren uzmanlar ise bu hat ile Azerbaycan'ın uluslararası taşımacılık ve lojistik sistemindeki konumunun daha da güçleneceğinin altını çiziyor. Azerbaycan'ın diğer bölgeleri ile Nahçıvan arasındaki doğrudan ulaşım bağlantılarının yalnızca hava yoluyla mümkün olduğunu, ve söz konusu ulaşım koridorunun açılmasıyla, bu pahalı ulaşım aracına alternatif olan, daha ucuz ve daha fazla ihracat-ithalat hacimleri getirebilecek karayolu ve demiryolu hatlarının yapılmasının mümkün olacağını vurgulayan uzmanlar, böylelikle Nahçıvan'ın bölgesel ulaşım sisteminin ana damarı haline geleceğini vurguluyor. Kuzey-Güney ulaşım koridoruna ve planlanan Kars-Iğdır-Nahçıvan demiryoluna entegre edilmesiyle hattın uluslararası kargonun Avrupa'ya taşınmasında da önemli bir rol oynaması bekleniyor. Nahçıvan-Tiflis-Kars demiryolu, gelecekte Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun uzunluğuna göre nakliye maliyetlerini ve süresini de 1,7 kat azaltacak. Nahçıvan üzerinden Türkiye'ye arabayla 343 km'lik kısa mesafe nedeniyle, iki ülke arasındaki ikili turist hareketine bağlı olarak ülkeye giriş yapan turist sayısının da artacağı öngörülüyor. Bu koridorun bir diğer avantajı da Türkiye ve Azerbaycan'ın karadan bağlaması olarak öne çıkıyor. Uzmanlar, Azerbaycan'dan Türkiye'ye yük taşımacılığının kolaylaşacağını ve hali hazırda geliştirilmekte olan Kars-Iğdır-Nahçıvan demiryolu hattına katılarak uluslararası kargoların Avrupa'ya taşınmasının mümkün olacağını ifade ediyor. Bu adım ile Azerbaycan'dan ihraç edilen ürünlerin nakliye maliyetlerinin düşeceği ve Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Kars şehirlerini kapsayan Türkiye'nin Doğu Anadolu bölgesi de dahil olmak üzere tüm Türkiye ile ticari ilişkilerin daha da genişleyeceğine işaret ediliyor. Öte yandan oluşturulacak koridor Rusya'nın Türkiye'ye erişimini de kolaylaştıracak. Rusya ile Türkiye arasındaki yıllık ticaret cirosu 25 milyar doların üzerine çıkarken, bu denli büyük bir ticaret hacmi göz önünde bulundurulduğunda daha uygun bir yolunun bulunması Rusya'nın da işine gelecek. Azerbaycan'ın Ermenistan ile yaptığı anlaşma Türkiye için de ucuz gazın yolunu açacak. Azerbaycan'ın Nahçıvan'a kuracağı karayolu koridoru Türkiye'ye uzanacak yeni bir enerji hattını da gündeme getirdi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ve Azerbaycan Enerji Bakanı Perviz Şahbazov arasında “Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nde Doğal Gaz Tedarikine İlişkin Mutabakat Zaptı” imzalandı. Hattın kurulması halinde Türkiye'nin Azerbaycan'dan ucuza gaz almasının da önü açılacak.
Sputnik’in haberine göre; Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) 2021 yılı ihracat rakamlarını kamuoyuyla paylaştı. 2020’de 2,2 milyar dolarlık bir ihracata imza atan savunma ve havacılık sektörü 2021’de bu rakamı 3,2 milyar dolara çıkardı. Buna göre listede ilk sırayı ABD aldı. 2020’de 783 milyon dolar olan ABD’ye ihracat rakamı yüzde 43.9 artarak 1,1 milyar dolar seviyesine ulaştı. ABD’ye ihraç edilen ürünler arasında ağırlığı Boeing firması için üretilen sivil havacılık ürünleri oluşturuyor. Bunun yanı sıra sivil kullanıma yönelik hafif silah pazarında da Türk şirketleri ABD pazarında önemli bir yere sahip bulunuyor. Azerbaycan’a satış azaldı Listede ikinci sırayı ise Azerbaycan aldı. 2020’de 260 milyon dolar olan ihracat 2021’de yüzde 22.5 düşerek 202 milyon dolar olarak gerçekleşse de Azerbaycan Türkiye’nin önemli savunma ve havacılık müşterisi olmaya devam etti. Azerbaycan Türkiye’den Bayraktar TB2 Silahlı İnsansız Hava Aracı (SİHA), SİHA’da kullanılacak mühimmatlar, TRLG-230 füzesi ve çeşitli sistemler ihraç etmişti. Katar’a ihracatta yüzde 305’lik artış Türkiye’nin savunma alanında önemli müşterilerinden biri olan Katar’a 2021’de ihracatta önemli bir artış oldu. 2020’de 44 milyon dolar olan ihraç rakamı 2021’de yüzde 305 artarak 180 milyon dolar seviyesine ulaştı. Katar'ın Türkiye'den aldığı savunma sanayi ürünleri arasında Bayraktar TB2 SİHA, çeşitli mühimmatlar, eğitim gemileri ve simülatörler bulunuyor. BAE dördüncü sırada yer aldı Türkiye ile 2021 yılında ilişkileri normalleştiren BAE’ye ise 161 milyon dolarlık bir ihracat yapıldı. Bu rakam 2020’deki 200 milyon dolarlık ihracatın yüzde 19 altında kaldı. 2021 yılı Aralık ayında BAE’den gelen bir heyet Savunma Sanayii Başkanlığı’nda Türk firmalarının da katılımıyla bir toplantı gerçekleştirmişti. BAE heyeti aynı zamanda Türk SİHA’larını da incelemişti. Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir ise “Kriz döneminde dahi savunma sanayinde ilişkilerimizin devam ettiğini gösteren rakamlar var. Türkiye’nin savunma sanayinde geldiği konum ve BAE’nin ilgisini çektiğini biliyoruz. İlişkilerin yoluna girdiğinde bu temasların daha iyi olacağını belirtmek isterim” açıklamasında bulunmuştu. Bayraktar TB2 rakamı artırdı Türkiye’den Bayraktar TB2 SİHA alan bir diğer ülke olan Fas’a ihracatta ise üst düzey bir artış oldu. 2020’de 533 bin dolar ihracat rakamı 2021’de 159 milyon dolara yükseldi. Artış oranı yüzde 29.814 olarak yansıdı. Çin’e dikkat çeken artış Listedeki diğer ihracat rakamı yüksek ülke ise 2021 yılında 154 milyon dolar satış yapılan Almanya oldu. Fransa’ya 86 milyon dolar, Birleşik Krallık’a ise 51 milyon dolarlık bir ihracat yapıldı. Rusya’ya 2020’de 26 milyon dolar olan ihracat 2021’de yüzde 27.5 azalarak 19,5 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Listede dikkat çeken bir diğer yükseliş ise Çin’e yapılan ihracatta yaşandı. 2020’ye göre yüzde 58.077 artan Çin’e ihracat 31 milyon dolar seviyesine yükseldi. Afrika’nın da ilgisini çekiyor Türk savunma sanayisinin Afrika ülkelerine olan ihracatı da yükseldi. Bu kapsamda Çad’a 14 milyon dolar, Etiyopya’ya 125 milyon dolar, Ruanda’ya 28 milyon dolar, Somali’ye 7 milyon dolar, Sudan’a ise 5,6 milyon dolarlık satışlar dikkat çeken rakamlar oldu. 2021 yılında Pakistan’a ihracat yüzde 64 düşerek 23,7 milyon dolar seviyesine inerken Bangladeş’e ihracatta ise yüzde 7.395 artışla 97 milyon dolarlık satış yapıldı.
